مرا حق از می عشق آفریده‌ست / همان عشقم اگر مرگم بساید

مولانا جلال‌الدین محمد بلخی در 5 جمادی الاآخر سال 672 ( 17 دسامبر - 26 آذر ) در قونیه وفات یافت که به سبب پیوستن مولانا به معشوق خود ، شب عُرس نامیده شد ."شب عرس مولانا" در فرهنگ مردم آناتولى که از بیش از هفت قرن قبل پذیراى این عارف مهاجر شده اند، به شب رجعت او به سوى معبود و معشوقش اطلاق مى شود و با آیین هایى که از هفت قرن پیش همه ساله به طور مداوم در کنار تربت او برگزار مى شود، همراه است. در شب عرس مولانا در قونیه  مراسمی در قالب عزا و نوحه و ماتم دیده نمی شود بلکه آنها شب عرس را در همان واژه شب عروسی می پندارند و بر این باورند که عارف در چنین شبی به وصال معشوق خود می رسد بنابراین نباید برای او به سوگ نشست . ز خاک من اگر گندم برآیداز آن گر نان پزی مستی فزاید خمیر و نانبا دیوانه گرددتنورش بیت مستانه سراید اگر بر گور من آیی زیارتتو را خرپُشته‌ام رقصان نماید ( خرپشته : برآمدگی زمین به گونه ی پشت ماهی ، گورها را بدین شکل میساختند) میا بی‌دف به گور من برادرکه در بزم خدا غمگین نشاید زنخ بربسته و در گور خفته ( زنخ بربسته : بستن چانه ی مرده قبل از گذاشتن در گور ) دهان افیون و نقل یار خاید بِدَرّی زان کفن بر سینه بندیخراباتی ز جانت درگشاید ز هر سو بانگ جنگ و چنگ مستانز هر کاری به لابُد کار زاید مرا حق از می عشق آفریده‌ستهمان عشقم اگر مرگم بساید منم مستیّ و اصل من می عشقبگو از می بجز مستی چه آید؟ به برجِ روحِ شمس الدّین تبریزبپرّد روح من یک دم نپایداگر دوست داریداین شعر را با صدای شهرام ناظری بشنوید اینجا کلیک کنید . اگر دوست دارید نمای داخلی مقبره ی مولانا را ببینید اینجا کلیک کنید .

تمامی حکایت آن عاشق که از عَسَس گریخت ( بخش سوم )

خب دوستان عزیز ، اول سلام .... دوم هم ، ادامه ی ماجرا را پی میگیریم . به یاد دارید که عاشق داستان ما به هر دری میزد دیدار یار میسر نمیشد تا بالاخره شبی در کوچه ای از دست نگهبان شب (عَسَس) فرار کرد و به باغی خزید و اقبال با او یار شد ، معشوق در آن باغ بود . در اینجای ماجرا دفتر سوم مولانا به پایان رسید و حالا ادامه ی داستان را در دفتر چهارم دنبال میکنیم . اینجا از دفتر سوم به دفتر چهارم که وارد شدیم یک مقدار مولانا داستان را در جزئیات تغییر داده ، البته این جزئیات تاثیری بر داستان ما ندارد . در عنوان این بخش مولانا به گذشته ی داستان اشاره ای کرده و در ادامه آیه 213 سوره بقره را نقل میکند : چه بسا چیزی را دوست نمیدارید و برای شما همان خوب است .در دفتر چهارم عاشق داستان ما سوار بر فرس ( اسب ) از دست عسس میگریزد و به باغ وارد می شود . ( شاید فرس برای قافیه با عسس به کار برده شده ) و در دفتر سوم مدت این مشقت ( عنا )  و جدایی را هفت سال و اینجا هشت سال می خواند . به هر حال مولانا اشاره میکند که عاشق داستان ما فقط یک بار از قضا موفق به دیدن معشوق شده بود ( عنقا ) و پس از آن سال ها در دوری و هجران بود و هر چه می کوشید تا دیداری با آن دلربا اتفاق بیفتد ، معشوق تند خویی میکرد و بی اعتنا و  بی نیاز از عاشق  بود .  در باغی مجهول،خود معشوق را در باغ یافت، و عسس را از شادی دعای خیر می کرد و می گفت که: عَسی  أَنْ تَکْرَهُوا شَیئاً وَ هُوَ خَیرٌ لَکُمْ 40 اندر آن بودیم، کآن شخص از عَسَسراند اندر باغ، از خوفی، فَرَس بود اندر باغ، آن صاحب جمالکز غمش این در عَنا بُد هشت سال سایۀ او را نبود امکان ِ دیدهمچو عَنقا وصف او را می شنیدجز یکی لُقیه که اوّل از قضابر وی افتاد و شد او را دلربا،بعد از آن، چندان که می کوشید اوخود مجالش می نداد، آن تند خونه به لابه چاره بودش، نه به مالچشم پرّ و بی طمع بود آن نِهال هر کسی که عاشق کاری و مطلبی می شود ، در ابتدای راه خداوند به او لذت مختصری می چشاند اما وقتی در مسیر قرار گرفت هر روز اتفاق جدیدی می افتد و سنگی بر سر راهش قرار میگیرد . مثلا کسی عاشق می شود و لذتی میچشد ،اما وقتی خواست ازدواج کند به او میگویند باید شیربها ( کابین ) بدهی . برای همین عاشق حق در این مسیر مرتب  بین امید ( راجی )  و نا امیدی ( آیس ) سرگردان است. در حقیقت خداوند اول یک مقدار مزه شیرین به شما می چشاند تا شما به ادامه ی این راه امیدوار شوید ولی باید بدانید که این راه ، مسیر دشواری است . همین مزه ی ابتدا به شما شهامت و امید ادامه ی مسیر را می دهد و شما را به دنبال خود میکشاند. بعضی هم وقتی به دری میرسند که باز میشود  و آگاهی های ابتدایی پیدا میکنند "دَر پرست" می شوند . یعنی فقط چشم به همان در میدوزند و نمیبینند که پشت آن در هم راهی است . پس در بسته می شود و آن فرد نا امید کنار در مینشیند تا در دوباره باز شود ... عاشق هر پیشه و هر مطلبیحق بیالود اوّل کارش لبی چون بدآن آسیب در جُست آمدندپیش پاشان می نهد هر روز بندچون درافگندش به جست و جوی کاربعد از آن در بست که : کابین بیارهم بر آن بو می تنند و می روندهر دمی راجی و آیِس می شوندهر کسی را هست اومید بریکه گشادندش در آن روزی دری باز در بستندش و، آن دَر پرستبر همان اومید آتش پا شده ست وقتی جوان عاشق ما به باغ وارد شد دید که چه جایی فرود آمده ! خداوند نگهبان را سبب ساخته تا عاشق و معشوق به دیدار هم برسند و چه گنجی از این بهتر . معشوق هم چراغ به دست در باغ به دنبال انگشتر خود در جوی میگشت . در این هنگام جوان هم شکر خدا کرد و هم دعا بر آن نگهبان که : خدایا من از دست نگهبان شب بدون اینکه رشوه ای دهم گریختم و زیان کارش کردم اما تو بیست برابرش را به او بده که چنین لطفی در حق من کرد . در حق اش لطف کن و از عوان بودن نجاتش بده ( این کار در چشم دیگران کاری پست ومزاحمت ایجاد کردن برای مردم بوده) . همینطور که من شاد شدم ، او را هم در دنیا و آخرت شاد و سعادتمند کن . اگر چه عوان خوی سگ دارد و همیشه خلق را در بلا و ناراحتی می خواهد و اگر شاه جرمی بر مردم نهد او از ناراحتی دیگران خوشحال می شود و از رحمت شاه بر مردم ناراحت ، اما تو از این خو نجات اش بده . خلاصه دعا می کرد بر عوان  که برای همه زهر بود و حالا برای او تریاق ( پادزهر) شده بود و مبدل هجران به وصل . چون در آمد خوش در آن باغ، آن جوانخود فرو شد پا به گنجش ناگهان مر عسس را ساخته یزدان سببتا ز بیم او دَوَد در باغ شب بیند آن معشوقه را او با چراغ    طالب انگشتری در جوی ِ باغ پس قرین میکرد از ذوق آن نفسبا ثنای حق، دعای آن عسس که: زیان کردم عسس را از گریزبیست چندان سیم و زر، بر وی بریزاز عوانی، مر  ورا  آزاد کنآنچنان که شادم، او را شاد کن سعد دارش این جهان و آن جهاناز عوانی و سگی اش وارهان گر چه خوی آن عوان هست، ای خداکه هماره خلق را خواهد بلاگر خبر آید که شه جُرمی  نهادبر مسلمانان، شود او زفت شادور خبر آید که شه رحمت نموداز مسلمانان فگند آن را به خود،ماتمی در جان او افتد از آنصد چنین ادبارها دارد عوان او عوان را در دعا در میکشیدکز عوان او را چنان راحت رسیدبر همه زهر و، بر او تریاق بودآن عوان، پیوندِ آن مشتاق بود حالا مولانا نتیجه گیری جالبی میکند : پس هیچ وقت بد مطلق در جهان وجود ندارد ، بد بودن چیز نسبی است نمی توان گفت یکی قند مطلق است و یکی زهر مطلق . ممکن است یکی برای تو قند باشد و برای دیگری زهر و بلعکس ... مثل مار که زهرش برای خودش مایه ی حیات است و برای آدمی مایه ی ممات ( مرگ ) . برای موجودات آبزی ، آب حیات است و برای موجود خاکی مرگ ... حالا تو همین مثال ها را تعمیم بده به همه چیز. پس بَد مطلق نباشد در جهانبَد به نسبت باشد، این را هم بدان در زمانه هیچ زهر و قند نیستکه یکی را پا، دگر را بند، نیست مر یکی را پا، دگر را پای بندمر یکی را زهر و، دیگر را چو قندزهر مار، آن مار را باشد حیاتنسبتش با آدمی  باشد مَمات خلق ِ آبی را بود دریا چو باغخلق ِ خاکی را بود آن مرگ و داغ همچنین بر می شمر، ای مردِ کار!نسبت این، از یکی کس تا هزار مثلا ممکن است زید ( یک نام مثالی ) برای یکی شیطان باشد و برای دیگری سلطان و نمونه یک انسان کامل ، یکی بگوید او مرد راستین و روشنی است و دیگری بگوید او کافری است که باید کشته شود، برای یکی آرام جان و سپر باشد و برای دیگری رنج و زیان . این مهم است که اگر تو می خواهی برای تو مثل شکر باشد پس از چشم خودت به او ننگر. چشم خود را ببند و چشم عشاق و طالبانش را وام بگیر تا دیگر از او نه ناراحتی در تو باشد و نه سیری . سپس مولانا از این مضمون استفاده میکند و میگوید برای دیدن خداوند هم باید از دید عاشقان او استفاده کنی که مردان راه حق هستند ، و نه تنها چشم خود را ببند و از چشم دیگران استفاده کن بلکه از خود او بخواه تا دید معرفتی به تو بدهد . در حدیثی قدسی ، پروردگار میگوید : بنده یی که همواره در راه حق است ، من دوستش میدارم و چشم و گوش او میشوم ، تا به وسیله ی من ببیند و بشنود . دشواری ها و بدی ها اگر بدانیم که ما را به مقصود می رساند ، و اگر به چشم معرفت به آن نگاه کنیم ، دیگر ناپسند و مکروه نیست . زید اندر حق آن شیطان بود در حق شخصی دگر سلطان بود آن بگوید : زید صدیق سَنی است   وین بگوید:زید گبر کشتنی است زید، یک ذات است ، بر آن یک جُناناو بر این  دیگر همه رنج و زیان گر تو خواهی کو تو را باشد شکرپس و را از چشم عُشاقش نگرمنگر از چشم خودت آن خوب رابین به چشم طالبان مطلوب راچشم خود بر بند ز آن خوش چشم، توعاریت کن چشم از عشاق اوبل کز او کن عاریت، چشم و نظرپس ز چشم او، به روی او نگرتا شوی ایمن ز سیری و ملالگفت: کان الله له، زین ذو الجلال چشم او من باشم و دست و دلشتا رهد از مدبری ها مُقبلش هر چه مکروه است، چون شد او دلیلسوی محبوبت، حبیب است و خلیل

برای دلم ...

پ.ن : بعضی وقت ها آدم یه چیزی توی دلش هست میگه بزار بگم ... مثل یه درد و دل ساده ، بعد که میگه نمی فهمه یه دفعه چی شد ، تازه همه چی به هم میریزه ... با اینکه به نظر اونقدر پیچیده نبوده قضیه !! به هر حال ... ای دل فرورو در غمش کالصبر مفتاح الفرجتا رو نماید مرهمش کالصبر مفتاح الفرج

یافتن عاشق معشوق را، و بیان آن که جوینده یابنده بود (بخش دوم)

سلام به دوستان عزیز در بخش اول با عاشق بی قرار و گرفتار در هجران داستان مون آشنا شدیم و امروز می خوایم بریم سراغ بخش دوم ... جوان  عاشق داستان ما هفت سال در پی معشوق آنقدر در خیال وصل گرفتار بود که خودش هم شبیه به خیال شده بود .سایه ی خداوند همیشه بر سر بندگانش هست و عاقبتِ هر جوینده، یافتن . پیغمبر فرموده : اگر دری را بکوبی عاقبت کسی از پست آن در جواب تو را خواهد داد . و اگر بر سر کوی کسی نشینی ، عاقبت او را خواهی دید .اگر هر روز چاهی را در دل خاک بِکَنی ، عاقبت به آب پاک خواهی رسید . هر کسی این را می داند که هر چه بکاری روزی درو خواهی کرد . اگر سنگ و آهن بر هم بزنی جرقه خواهد زد و اگر خلاف این رخ دهد اتفاقی نادر است . اما کسی که از راه حقیقت به دور افتاده ، همیشه به همین اتفاق های نادر نگاه میکند و در حقیقت نیمه ی خالی لیوان را میبیند ، که : من کسی را دیدم که کشت کرد و بر نداد یا صدف صید کرد و گوهر نصیب اش نشد ! بلعم باعور و شیطان سال ها عبادت کردند و آخرش هم اینگونه شد ! این بد گمان به این همه انبیاء و راهیان در راه نگاه نمیکند ، فقط به تاریکی ها مینگرد و در دل اش ظلمت بر روی ظلمت میریزد . خیلی ها نان خوردند و شاد شدند از آن و گاهی هم اتفاقی  افتاد و کسی نان در گلویش گیر کرد و مُرد ، پس تو ای انسان بد گمان دیگر نان هم نخور تا خدای نکرده خفه نشوی !! این جهان پر از اتفاقات خوب و مناظر زیباست ، روز اش به خورشید نورانی است و شب اش به ماه ، آنگاه تو سر به چاه کرده ای  و میگویی نور کو ؟! سر از چاه بیرون بیاور که تا آنجایی نور بر تو نخواهد تابید ، چاه را رها کن و به ایوان بیا تا نوری که شرق و غرب را پر کرده بیابی . همیشه لجبازی عاقبت بدی به دنبال خواهد داشت ! مگو فلانی کشت کرد و ملخ خورد پس من چرا کشت کنم ؟!  آنوقت خواهی دید آنکه به این حرف ها اهمیت نمی دهد کشت میکند و انبارش مملو از گندم خواهد شد ! به هر حال عاشق داستان ما چون با شوق  و امید ( سلوت) به  این در کوبید ، در به رویش باز شد ... شبی عاشق هجران کشیده ، از دست پاسبان شب گریخت و وارد باغی شد ، که ناگاه معشوق را دید که چراغی به دست در باغ است . پس با خدای سبب ساز خود گفت : ای خداوند رحمت ات شامل حال نگهبان شود ، چگونه  از در جهنم مرا به بهشت بردی ! کاری کردی که حتی من یک خار را هم بی فایده ندانم ! تو خدایی هستی که حتی از قعر یک چاه برایم در خواهی گشود. ای انسان تو نبین که بر روی درختی یا در قعر چاه ، تو مرا ببین که من کلید گشاینده ی هر دری هستم ... ادامه ی این داستان در دفتر چهارم نوشته شده ... به نظرتون چرا جناب مولانا این داستان را تموم نکردند  و بعد دفتر سوم رو ببندند ؟! یافتن عاشق معشوق را، و بیان آن که جوینده یابنده بود، که فَمَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیراً یرَهُ4783 کآن جوان، در جُست و جو بُد هفت سالاز خیال وصل گشته چون خیال سایۀ حق بر سرِ بنده بودعاقبت جوینده یابنده بودگفت پیغمبر که: چون کوبی دریعاقبت ز آن در برون آید سری چون نشینی بر سر کوی کسیعاقبت بینی تو هم روی کسی چون ز چاهی می َکنی هر روز خاکعاقبت اندر رسی در آب پاک جمله دانند این، اگر تو نگروی هر چه میکاریش، روزی بدروی سنگ بر آهن زدی، آتش نجَست این نباشد، ور بباشد نادر است  آن که روزی نیستش بَخت و نجات ننگرد عقلش، مگر در نادرات کان فلان کس، کِشت کرد و بَر نداشت و آن صدف بُرد و، صدف گوهر نداشت بلعم باعور و ابلیس لعین سود نامدشان عبادتها و دین صد هزاران انبیا و رهروان ناید اندر خاطر آن بد گمان این دو را گیرد، که تاریکی دهد در دلش، ادبار جز این کِی نهد ؟ بس کسا که نان خورد، دلشاد اومرگ او گردد، بگیرد در گلوپس تو ای ادبار، رو نان هم مخَورتا نیفتی همچو او در شور و شرصد هزاران خلق نان ها میخورندزور می یابند و جان می پرورندتو بدان نادر کجا افتاده ای ؟ گر نه محرومی و ابله زاده ایاین جهان پر آفتاب و نور ماه او بِهِشته، سر فرو برده به چاه، که اگر حق است، پس کو روشنی ؟ سر ز چه بردار و  بنگر ای دنی! جمله عالم، شرق و غرب، آن نور یافت تا تو در چاهی، نخواهد بر تو تافت چَه رها کن، رو به ایوان و کُرُوم کم ستیز اینجا، بدان کاللَّجُّ شُوم هین ! مگو کاینک فلانی کِشت کرد در فلان سالی، ملخ کِشتش بخَورد،پس چرا کارم؟ که اینجا خوف هست من چرا افشانم این گندم ز دست ؟وآنکه او نگذاشت کِشت و کار را پُر ُکند ، کوریّ تو ، انبار را    اچون دری می کوفت او از سلوتی عاقبت دریافت روزی خلوتی جست از بیم عَسَس، او شب به باغ یار خود را یافت با شمع و چراغگفت سازندۀ سبب را آن نفس: ای خدا، تو رحمتی کن بر عسس ناشناسا، تو سبب ها کرده ای از در دوزخ، بهشتم بُرده ای بهر آن کردی سبب این کار را تا ندارم خوار من یک خار رادر شکستِ پای، بخشد حق، پری هم ز قعر چاه بگشاید دری تو مبین که بر درختی یا به چاه تو مرا بین که منم مفتاح راه گر تو خواهی باقی این گفت وگو ای اخی! در دفتر چارم بجو