تمامی حکایت آن عاشق که از عَسَس گریخت ( بخش سوم )

خب دوستان عزیز ، اول سلام .... دوم هم ، ادامه ی ماجرا را پی میگیریم . به یاد دارید که عاشق داستان ما به هر دری میزد دیدار یار میسر نمیشد تا بالاخره شبی در کوچه ای از دست نگهبان شب (عَسَس) فرار کرد و به باغی خزید و اقبال با او یار شد ، معشوق در آن باغ بود . در اینجای ماجرا دفتر سوم مولانا به پایان رسید و حالا ادامه ی داستان را در دفتر چهارم دنبال میکنیم . اینجا از دفتر سوم به دفتر چهارم که وارد شدیم یک مقدار مولانا داستان را در جزئیات تغییر داده ، البته این جزئیات تاثیری بر داستان ما ندارد . در عنوان این بخش مولانا به گذشته ی داستان اشاره ای کرده و در ادامه آیه 213 سوره بقره را نقل میکند : چه بسا چیزی را دوست نمیدارید و برای شما همان خوب است .در دفتر چهارم عاشق داستان ما سوار بر فرس ( اسب ) از دست عسس میگریزد و به باغ وارد می شود . ( شاید فرس برای قافیه با عسس به کار برده شده ) و در دفتر سوم مدت این مشقت ( عنا )  و جدایی را هفت سال و اینجا هشت سال می خواند . به هر حال مولانا اشاره میکند که عاشق داستان ما فقط یک بار از قضا موفق به دیدن معشوق شده بود ( عنقا ) و پس از آن سال ها در دوری و هجران بود و هر چه می کوشید تا دیداری با آن دلربا اتفاق بیفتد ، معشوق تند خویی میکرد و بی اعتنا و  بی نیاز از عاشق  بود .  در باغی مجهول،خود معشوق را در باغ یافت، و عسس را از شادی دعای خیر می کرد و می گفت که: عَسی  أَنْ تَکْرَهُوا شَیئاً وَ هُوَ خَیرٌ لَکُمْ 40 اندر آن بودیم، کآن شخص از عَسَسراند اندر باغ، از خوفی، فَرَس بود اندر باغ، آن صاحب جمالکز غمش این در عَنا بُد هشت سال سایۀ او را نبود امکان ِ دیدهمچو عَنقا وصف او را می شنیدجز یکی لُقیه که اوّل از قضابر وی افتاد و شد او را دلربا،بعد از آن، چندان که می کوشید اوخود مجالش می نداد، آن تند خونه به لابه چاره بودش، نه به مالچشم پرّ و بی طمع بود آن نِهال هر کسی که عاشق کاری و مطلبی می شود ، در ابتدای راه خداوند به او لذت مختصری می چشاند اما وقتی در مسیر قرار گرفت هر روز اتفاق جدیدی می افتد و سنگی بر سر راهش قرار میگیرد . مثلا کسی عاشق می شود و لذتی میچشد ،اما وقتی خواست ازدواج کند به او میگویند باید شیربها ( کابین ) بدهی . برای همین عاشق حق در این مسیر مرتب  بین امید ( راجی )  و نا امیدی ( آیس ) سرگردان است. در حقیقت خداوند اول یک مقدار مزه شیرین به شما می چشاند تا شما به ادامه ی این راه امیدوار شوید ولی باید بدانید که این راه ، مسیر دشواری است . همین مزه ی ابتدا به شما شهامت و امید ادامه ی مسیر را می دهد و شما را به دنبال خود میکشاند. بعضی هم وقتی به دری میرسند که باز میشود  و آگاهی های ابتدایی پیدا میکنند "دَر پرست" می شوند . یعنی فقط چشم به همان در میدوزند و نمیبینند که پشت آن در هم راهی است . پس در بسته می شود و آن فرد نا امید کنار در مینشیند تا در دوباره باز شود ... عاشق هر پیشه و هر مطلبیحق بیالود اوّل کارش لبی چون بدآن آسیب در جُست آمدندپیش پاشان می نهد هر روز بندچون درافگندش به جست و جوی کاربعد از آن در بست که : کابین بیارهم بر آن بو می تنند و می روندهر دمی راجی و آیِس می شوندهر کسی را هست اومید بریکه گشادندش در آن روزی دری باز در بستندش و، آن دَر پرستبر همان اومید آتش پا شده ست وقتی جوان عاشق ما به باغ وارد شد دید که چه جایی فرود آمده ! خداوند نگهبان را سبب ساخته تا عاشق و معشوق به دیدار هم برسند و چه گنجی از این بهتر . معشوق هم چراغ به دست در باغ به دنبال انگشتر خود در جوی میگشت . در این هنگام جوان هم شکر خدا کرد و هم دعا بر آن نگهبان که : خدایا من از دست نگهبان شب بدون اینکه رشوه ای دهم گریختم و زیان کارش کردم اما تو بیست برابرش را به او بده که چنین لطفی در حق من کرد . در حق اش لطف کن و از عوان بودن نجاتش بده ( این کار در چشم دیگران کاری پست ومزاحمت ایجاد کردن برای مردم بوده) . همینطور که من شاد شدم ، او را هم در دنیا و آخرت شاد و سعادتمند کن . اگر چه عوان خوی سگ دارد و همیشه خلق را در بلا و ناراحتی می خواهد و اگر شاه جرمی بر مردم نهد او از ناراحتی دیگران خوشحال می شود و از رحمت شاه بر مردم ناراحت ، اما تو از این خو نجات اش بده . خلاصه دعا می کرد بر عوان  که برای همه زهر بود و حالا برای او تریاق ( پادزهر) شده بود و مبدل هجران به وصل . چون در آمد خوش در آن باغ، آن جوانخود فرو شد پا به گنجش ناگهان مر عسس را ساخته یزدان سببتا ز بیم او دَوَد در باغ شب بیند آن معشوقه را او با چراغ    طالب انگشتری در جوی ِ باغ پس قرین میکرد از ذوق آن نفسبا ثنای حق، دعای آن عسس که: زیان کردم عسس را از گریزبیست چندان سیم و زر، بر وی بریزاز عوانی، مر  ورا  آزاد کنآنچنان که شادم، او را شاد کن سعد دارش این جهان و آن جهاناز عوانی و سگی اش وارهان گر چه خوی آن عوان هست، ای خداکه هماره خلق را خواهد بلاگر خبر آید که شه جُرمی  نهادبر مسلمانان، شود او زفت شادور خبر آید که شه رحمت نموداز مسلمانان فگند آن را به خود،ماتمی در جان او افتد از آنصد چنین ادبارها دارد عوان او عوان را در دعا در میکشیدکز عوان او را چنان راحت رسیدبر همه زهر و، بر او تریاق بودآن عوان، پیوندِ آن مشتاق بود حالا مولانا نتیجه گیری جالبی میکند : پس هیچ وقت بد مطلق در جهان وجود ندارد ، بد بودن چیز نسبی است نمی توان گفت یکی قند مطلق است و یکی زهر مطلق . ممکن است یکی برای تو قند باشد و برای دیگری زهر و بلعکس ... مثل مار که زهرش برای خودش مایه ی حیات است و برای آدمی مایه ی ممات ( مرگ ) . برای موجودات آبزی ، آب حیات است و برای موجود خاکی مرگ ... حالا تو همین مثال ها را تعمیم بده به همه چیز. پس بَد مطلق نباشد در جهانبَد به نسبت باشد، این را هم بدان در زمانه هیچ زهر و قند نیستکه یکی را پا، دگر را بند، نیست مر یکی را پا، دگر را پای بندمر یکی را زهر و، دیگر را چو قندزهر مار، آن مار را باشد حیاتنسبتش با آدمی  باشد مَمات خلق ِ آبی را بود دریا چو باغخلق ِ خاکی را بود آن مرگ و داغ همچنین بر می شمر، ای مردِ کار!نسبت این، از یکی کس تا هزار مثلا ممکن است زید ( یک نام مثالی ) برای یکی شیطان باشد و برای دیگری سلطان و نمونه یک انسان کامل ، یکی بگوید او مرد راستین و روشنی است و دیگری بگوید او کافری است که باید کشته شود، برای یکی آرام جان و سپر باشد و برای دیگری رنج و زیان . این مهم است که اگر تو می خواهی برای تو مثل شکر باشد پس از چشم خودت به او ننگر. چشم خود را ببند و چشم عشاق و طالبانش را وام بگیر تا دیگر از او نه ناراحتی در تو باشد و نه سیری . سپس مولانا از این مضمون استفاده میکند و میگوید برای دیدن خداوند هم باید از دید عاشقان او استفاده کنی که مردان راه حق هستند ، و نه تنها چشم خود را ببند و از چشم دیگران استفاده کن بلکه از خود او بخواه تا دید معرفتی به تو بدهد . در حدیثی قدسی ، پروردگار میگوید : بنده یی که همواره در راه حق است ، من دوستش میدارم و چشم و گوش او میشوم ، تا به وسیله ی من ببیند و بشنود . دشواری ها و بدی ها اگر بدانیم که ما را به مقصود می رساند ، و اگر به چشم معرفت به آن نگاه کنیم ، دیگر ناپسند و مکروه نیست . زید اندر حق آن شیطان بود در حق شخصی دگر سلطان بود آن بگوید : زید صدیق سَنی است   وین بگوید:زید گبر کشتنی است زید، یک ذات است ، بر آن یک جُناناو بر این  دیگر همه رنج و زیان گر تو خواهی کو تو را باشد شکرپس و را از چشم عُشاقش نگرمنگر از چشم خودت آن خوب رابین به چشم طالبان مطلوب راچشم خود بر بند ز آن خوش چشم، توعاریت کن چشم از عشاق اوبل کز او کن عاریت، چشم و نظرپس ز چشم او، به روی او نگرتا شوی ایمن ز سیری و ملالگفت: کان الله له، زین ذو الجلال چشم او من باشم و دست و دلشتا رهد از مدبری ها مُقبلش هر چه مکروه است، چون شد او دلیلسوی محبوبت، حبیب است و خلیل