آتش کردن پادشاه جهود و بت نهادن پهلوی آتش... ( بخش دوم)

در بخش قبل ، داستان پادشاه جهود دیگری را آغاز کردیم . در این بخش دو بیت مولانا در مورد آن پادشاه جهود سخن می گوید ، سپس به یاد مطلبی در مورد نفس انسان افتاده ، داستان را رها میکند و به بیان دیدگاه خود در این رابطه می پردازد .   آتش کردن  پادشاه جهود و بت نهادن  پهلوی آتش  ،  که : هر که  بت را سجوده کند، از آتش برست   آن جهود سگ ببین چه رای کرد: پهلوی آتش، بتی بر پای کرد کان که این بت را سجود آرد، برَست ور نیارد، در دل آتش نشست در بخش قبل ، داستان پادشاه جهود دیگری را آغاز کردیم . در این بخش دو بیت مولانا در مورد آن پادشاه جهود سخن می گوید ، سپس به یاد مطلبی در مورد نفس انسان افتاده ، داستان را رها میکند و به بیان دیدگاه خود در این رابطه می پردازد .   آتش کردن  پادشاه جهود و بت نهادن  پهلوی آتش  ،  که : هر که  بت را سجوده کند، از آتش برست   آن جهود سگ ببین چه رای کرد: پهلوی آتش، بتی بر پای کرد کان که این بت را سجود آرد، برَست ور نیارد، در دل آتش نشست این پادشاه جهود کنار بتی ، آتشی به پا کرد و گفت اگر کسی به بت سجده کرد او را آزاد می کنم و اگر سجده نکرد او را در آتش می اندازم .   چون سزای این بت نفس، او نداد از بت نفسش، بتی دیگر بزاد دوباره مولانا از بحث داستان خارج می شود. مولانا میگوید : دلیل اینکه این پادشاه این کار را کرد رام نکردن بت درون خودش بود . و این رفتار غیر معقول نشان دهنده ی رام نکردن بت نفس است .   مادر بتها، بت نفس شماست زآنکه آن بت مار و، این بت اژدهاست در این ابیات هم مولانا نفس را منشا تمام بت پرستی ها و گمراهی ها می داند . مادر همه بت ها ( بت پول و بت قدرت و بت شهوت  ... ) نفس انسان است . این بت ها ( صفات بد ) مثل مار معمولی است ، اما نفس مانند اژدهایی است که ، مارهای کوچک ( صفات بد ) را ایجاد می کند .   آهن و سنگ است نفس و، بت شرار آن شرار از آب میگیرد قرار نفس انسان مثل آهنگ و سنگ میماند که وقتی به هم می خورد شرار ( جرقه )  ایجاد میکند . شرار همین  بت های کوچک در زندگی انسان است که انسان را گرفتار میکند . آب برگشتن به جانب خدا است ( هدایت و ارشاد ) . اگر می خواهی آتش وسوسه های نفسانی خاموش شود باید پاک شوی و به سوی خدا باز گردی  . ( توبه )   سنگ و آهن زآب، کی ساکن شود؟ آدمی با این دو، کی ایمن بود؟ در اینجا مولانا به یاد این مسئله می افتد که انسان های زیادی بر نفس زنجیر زده اند و بر او غلبه کرده اند اما دوباره منحرف شدند ( مانند  شیخ صنعان ) . پس می گوید : با آب نمی توان جرقه را کلا  نابود کرد ، هر لحظه ممکن است جرقه ی جدیدی ایجاد شود . انسان تا هست دچار این وسوسه هاست و باید همیشه مراقب باشد .   بت، سیاهآبه است در کوزه نهان نفس، مر آب سیه را، چشمه دان بت ( شهوت ، حرص ، آز و  جاه پرستی ) مانند آب سیاهی در یک کوزه است و نفس سرچشمه ی این آب است . این کوزه را می توان شکست یا خالی کرد اما دوباره از نفس که مانند چشمه است ، پر می شود  .   آن بت منحوت، چون سیل سیاه نفس بتگر، چشمه ای بر آبراه بت تراشیده شده ( منحوت ) یا کوزه و ... مانند سیلی است که در گذر است اما نفس اصل و چشمه ی این سیاهی است .   صد سبو را بشکند، یک پاره سنگ و آب چشمه می زهاند بی درنگ سبو های پر از سیاهابه را می توان با سنگ شکست اما این چشمه مرتب می زاید . ( می زهاند )   بت شکستن سهل باشد، نیک سهل سهل دیدن نفس را، جهل است، جهل شکستن بت ها زیاد سخت نیست اما اشتباه این است که تو غلبه بر نفس را سهل ببینی .   صورت نفس ار بجوئی، ای پسر قصۀ دوزخ بخوان، با هفت در اگر می خواهی نفس را دقیقا ببینی به سراغ قرآن برو . در قرآن ، بیان شده که دوزخ هفت در دارد ، مولانا این سخن را از زاویه ی دیگری می نگرد : این نشان میدهد که نفس پیچ در پیچ است و لایه های گوناگون دارد .   هر نفس مکری و، در هر مکر زآن غرقه صد فرعون، با فرعونیان نفس هر لحظه ای یک جور فریب می دهد و هیچ چیز مانع آن نیست . مثلا فرعون با همه مقام و قدرت و پولی که داشت نتوانست بر نفسش غلبه کند .   در خدای موسی و، موسی گریز آب ایمان را ز فرعونی مریز پناه ببر به موسی و خدای او . ( در نظر مولانا موسی جزو افرادی که در برابر نفس ایستادگی کرد ) و ایمان خود را به با د نده .     دست را اندر احد و احمد بزن ای برادر، واره از بوجهل ِ تن بوجهل عموی پیامبر بود که با او دشمنی میکرد ،  مولانا او را به نفس تشبیه کرده .  از آرزوهای این جهان خود را آسوده کن و به خدا و پیامبر پناه ببر .