مولانا که بود ؟ ( بخش دوم )

نیشابور و عطار   نیشابور ، عروس شهر های خراسان از بیم ‌فاجعه ای بزرگ می لرزید ،‌اما در بازار عطاران ،‌پیری فرزانه و هشیار در گوشه ی دارو خانه اش ، هنوز می سرود و می نوشت و کار و کسب او را از عالم معنا باز نمی داشت . شیخ فرید الدین محمد عطار نیشابوری زندگی پر بار و آسوده ای را به پیری رسانده بود و هنگامی که یکی از رهروان معرفت از نیشابور می گذشت ،‌می توانست از مهمان نوازی این پیر بر خوردار شود و این از آداب صوفیان بوده و هست ،‌که درویش مسافر را بنوازند و پذیرا شوند ،‌و درویش مسافر نیز در هر شهر ،‌ یاران طریقت خود را بجوید و دیدار کند . بهاء ولد و مولانا رهسپار زیارت کعبه بودند و در راه به نیشابور رسیدند . شاید خبر مهاجرت فرزانگان و صاحب دلان ،‌عطار را بیش از همیشه چشم به راه مسافران صاحب دل ساخته بود ، و روایت دولتشاه سمرقندی می تواند درست باشد که عطار از ورود بهاء ولد به نیشابور آگاه و دیدار او را پذیرا شد . در آن روزها مولانا نوجوانی 13 ساله بود ، اما آگاه تر و پخته تر از سیزده سالگان ، و باز این روایت می تواند درست باشد که پیر بازار عطاران ،‌شیفته ی ادراک و هوشیاری این نوجوان شد و اسرار نامه ی خود را به او هدیه کرد ،‌و به بهاء ولد گفت که فرزندش به زودی آتش در سوختگان عالم خواهد زد . اما ناگفته نماند که نخستین گزارشگران سرگذشت مولانا (‌پسرش سلطان ولد و افلاکی صاحب مناقب العارقین ) از وقوع این دیدار سخنی نگفته اند و بهره مندی مولانا از آثار عطار نیز ممکن است ،‌بی هیچ دیدار و آشنایی و از طریق مطالعه ی آن آثار باشد .   رسیدن به قونیه   از نیشابور به عزم کعبه ،‌بهاء ولد و مولانا باید راهی را پیموده باشند که امروز از مشهد به جنوب شرقی تهران می آید ،‌اما از ری ،‌نمی دانیم از کدام راه به بغداد رسیده اند ؟ درباره اقامت کوتاه آنها در بغداد نیز همه چیز به حدس و گمان همراه است . اینکه در بغداد سه روز مانده اند ؟ آیا مجلس و منبری داشته ؟ و ... بسیاری گزارشات وجود دارد که یا نمی توان گفت درست است ، یا می توان گفت درست نیست !‌ درباره ی سفر بغداد ، آنچه می دانیم این است که مولانا و پدرش در آن شهر اقامت کوتاهی داشته و ظاهرا پس از سه روز رهسپار حجاز شدند . در سفر حجاز نمی دانیم چه بر آنها گذشته اما می دانیم که از آنجا رهسپار شام شدند ،‌دیری در شام ماندند و روایات نه چندان معتبری هم وجود دارد که سفری به ارزنگان و توقف هایی نسبتا طولانی در شهر هایی مانند آق شهر و ملطیه  داشته اند . (‌ سفر به این مناطق و زمان آنها معتبر نیست زیرا با جمع زدن زمان ، تاریخی بعد از فوت پدر مولانا به دست می آید که درست نیست )‌ سفر به شهر لارنده درست به نظر میرسد زیرا مادر مولانا ،‌مومنه خاتون ،‌در آن شهر درگذشت و قبر او در آنجاست . مولانا در همان شهر با گوهر خاتون ، پیوند همسری یافته است . به هر حال از جزئیات سفر چیزی در دست نیست و ما آنچه می دانیم در این حد است که مولانا و پدرش ، پس از پیمودن راهی دراز ،‌ از خراسان و بغداد و حجاز  وشام ،‌سر از قونیه در آورده اند . در آسیای صغیر مردی از خاندان سلجوق به فرمانروایی رسید به نام علاء الدین کیقباد ،‌فرمانروایی مقتدر ، خوشنام و با فرهنگ ،‌که با تاریخ و آیین شاهان آشنا بود ،‌ادب و عرفان را می فهمید ،‌دانشوران و شاعران را ارج می نهاد ،‌عارفان را گرامی می داشت و بسیاری از کارگزاران او نیز در این راه با او سر یاری داشتند . وجود این شخص ،‌برای بسیاری از فرزانگان و صاحبدلان ،‌در آن روزهای ویرانی و نومیدی ،‌ امیدی بود و بسیاری از آنان را به آسیای صغیر می کشاند . بهاء ولد نیز یکی از این فرزانگان آواره بود ،‌و در جستجوی پناهی ،‌و قراری در دیار غریب . احتمال می رود که بهاء ولد در همان روزهای زیارت کعبه ،‌عزم جزم داشته است که از راه شام به روم سفر کند . تاریخ ورود بهاء ولد و مولانا به روم مشخص نیست ، اما اگر روایت پسر مولانا ( سلطان ولد ) را بپذیریم ،‌که جد او دو سال آخر عمر را در قونیه زیسته ،‌ورود او به قونیه باید در سال 626 ه . /1229 م. باشد . بهاء ولد در روز 18 ربیع الثانی 628 ه. / 1231 م. در قونیه چشم از جهان پوشید و پس از آنکه جسم پیر به خاک سپرده شد ،‌سخن از جانشینی او به میان آمد و بی تردید همه ی چشم ها به مولانای 24 ساله نگریست . همه ی مریدان با این نظر موافق بودند . مولانا بر کرسی تدریس نشست .   ادامه دارد...